Η τέχνη της Φωτογραφίας
Ας ξεκινήσουμε με μια τυπική αναφορά στον όρο «φωτογραφία» και μετά θα πάμε στο πιο ενδιαφέρον κομμάτι. Φωτογραφία ονομάζουμε την τέχνη ή την επιστήμη και την εφαρμογή των τεχνικών μέσω των οποίων μπορούμε να δημιουργήσουμε και να καταγράψουμε μόνιμα σε κάποιο μέσο σταθερές εικόνες τις οποίες μπορούμε να προβάλλουμε ή να αποτυπώσουμε σε κάποιο άλλο μέσο, ψηφιακό (οθόνη ηλεκτρονικού υπολογιστή) ή αναλογικό (χαρτί). Η πρώτη ύλη για τη δημιουργία αυτών των εικόνων είναι το φως και το μέσο στο οποίο καταγράφονται ή αποθηκεύονται μπορεί να είναι αναλογικό (φιλμ) ή ψηφιακό (κάρτα μνήμης).
Αν και σήμερα χρησιμοποιούμε τον όρο “φωτογραφία” για να περιγράψουμε οποιαδήποτε φωτογραφία αξίζει να αναφέρω ότι η αποτύπωση μιας εικόνας σε κάποιο μέσο πέρασε από πολλά στάδια για να φτάσει να έχει μια κοινή ονομασία σήμερα. Έτσι είχαμε την ηλιοτυπία, την νταγκεροτυπία, την καλοτυπία, τη φεροτυπία, την αμβροτυπία και το φωτογράφημα. Όλες αυτές οι τεχνικές παρήγαγαν ένα φωτογραφικό αποτέλεσμα αλλά διέφεραν με την τεχνική που τελικά επικράτησε η οποία βασιζόταν στην καταγραφή της εικόνας πάνω σε φιλμ και στις μέρες μας πλέον η καταγραφή γίνεται σε ψηφιακά μέσα όπως είναι οι κάρτες μνήμης.
Η φωτογραφία χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους και σε πολλούς τομείς. Για να μην υπεραναλύσω όμως, θα συνοψίσω τις εφαρμογές της φωτογραφίας σε 4 γενικούς τομείς: Τον καλλιτεχνικό, τον δημιουργικό, τον εμπορικό και τον καταγραφικό. Θα παραθέσω την άποψή μου για τον κάθε τομέα σε χωριστό άρθρο ώστε να σας διευκολύνω περισσότερο.
Πριν αναλύσω το πως φωτογραφίζαμε πριν το ψηφιακό φορμά θέλω να σας πάω λίγο πίσω στο χρόνο για να σας δείξω μια σειρά από τις πρώτες φωτογραφίες του κόσμου όπως είναι: η πρώτη φωτογραφία που βγήκε, το πρώτο αυτοπορταίτο, η πρώτη φωτογραφία με ανθρώπους, η παλαιότερη φωτογραφία της Νέας Υόρκης, η πρώτη πολεμική φωτογραφία, η πρώτη εναέρια φωτογραφία, η πρώτη φωτογραφία του φεγγαριού, η πρώτη φωτογραφία του ήλιου και τέλος η πρώτη φωτογραφία της γης από το φεγγάρι.
Επίσης θα σας δείξω την πρώτη φωτογραφική μηχανή καθώς και την μεγαλύτερη φωτογραφική μηχανή που κατασκευάστηκε ποτέ της οποίας η φωτογραφία δυστυχώς κυκλοφορεί στο Internet ως η πρώτη φωτογραφία του κόσμου, κάτι το οποίο είναι τέρμα αναληθές.
Ας ξεκινήσουμε με την πρώτη φωτογραφία που δημιουργήθηκε και αποτυπώθηκε μόνιμα πάνω σε κάποιο μέσο. Η φωτογραφία αυτή ανήκει στον Joseph Nicéphore Niépce και δημιουργήθηκε το 1826 μέσα από ένα παράθυρο του πάνω ορόφου της οικείας του στη Βουργουνδία. Η τεχνική την οποία χρησιμοποίησε ο Niépce είναι γνωστή ως Ηλιογραφία. Η μέθοδος αυτή δημιουργεί μοναδικές φωτογραφίες, άρα δεν μπορούμε να έχουμε αντίγραφα όπως έχουμε με το φιλμ ή το ψηφιακό και ανήκει στην μόνιμη συλλογή του Πανεπιστημίου του Texas-Austin.
Επόμενη φωτογραφία είναι το πρώτο αυτοπορτραίτο. Η φωτογραφία αυτή δημιουργήθηκε το 1839 από τον Robert Cornelius στη Φιλαδέλφεια και η έκθεσή της ήταν λίγο παραπάνω από ένα λεπτό. Άποψή μου είναι ότι δεν πρέπει να μπερδεύουμε την έννοια «αυτοπορτραίτο» με την έννοια «selfie». Αν και οι 2 κατηγορίες έχουν κοινά στοιχεία, η βάση τους είναι αρκετά διαφορετική όσο διαφορετικό είναι και το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα και θα αναλύσω αυτές τις έννοιες σε άλλο άρθρο.
Περνάμε στην επόμενη φωτογραφία που είναι η πρώτη φωτογραφία που απεικονίζει ανθρώπους σε μια περιοχή. Η φωτογραφία ανήκει στον Louis Daguerre (ο εφευρέτης της Νταγκεροτυπίας) και δημιουργήθηκε το 1839 στην Place De La République (Πλατεία Δημοκρατίας). Αν και η λήψη είχε έκθεση 10 ολόκληρα λεπτά, μπορούμε να διακρίνουμε οριακά 2 ανθρώπινες φιγούρες στην αριστερή γωνία του κάδρου. Η συγκεκριμένη φωτογραφία πέρα από το ότι είναι η πρώτη φωτογραφία που απεικονίζει ανθρώπους είναι και η παλαιότερη φωτογραφία του Παρισιού.
Εδώ βλέπουμε την παλαιότερη φωτογραφία της Νέας Υόρκης που σώζεται μέχρι σήμερα. Δημιουργήθηκε το 1848 και είναι μια Νταγκεροτυπία η οποία απεικονίζει την πάνω δυτική πλευρά του Μανχάταν. Το 2009 πουλήθηκε σε δημοπρασία του Sotheby’s για $62.500. Δυστυχώς η πρώτη φωτογραφία που απεικόνιζε τη Νέα Υόρκη και δείχνει την Unitarian Church έχει χαθεί.
Επόμενη στη λίστα είναι η φωτογραφία του Carol Popp de Szathmari που είναι ο πρώτος γνωστός φωτογράφος πολέμου ο οποίος έχει δημιουργήσει εκατοντάδες φωτογραφίες στον πόλεμο της Κριμαίας. Αυτή η φωτογραφία δημιουργήθηκε το 1870 και λέγεται ότι είναι η πρώτη φωτογραφία μιας πραγματικής μάχης. Εδώ βλέπουμε μια γραμμή από Πρώσους στρατιώτες που προελαύνουν. Ο φωτογράφος έβγαλε τη φωτογραφία από την πλευρά των αμυνόμενων Γάλλων.
Πάμε στην πρώτη εναέρια φωτογραφία που σώζεται μέχρι σήμερα και οποία ανήκει στον James Wallace Black και στον Samuel Archer King. Η φωτογραφία βγήκε το 1860 και απεικονίζει τη Βοστόνη από ύψος μεγαλύτερο των 2000 ποδιών. Δεν είναι η πρώτη φωτογραφία που βγήκε, καθώς η πρώτη φωτογραφία ανήκει στον Γάλλο φωτογράφο και αεροναύτη Gaspard- Félix Tournachon, αλλά δυστυχώς αυτή η φωτογραφία έχει χαθεί.
Στις μέρες μας είναι κάτι πολύ σύνηθες να βλέπουμε και να καταγράφουμε το φεγγάρι με τη χρήση ενός μεγάλου τηλεφακού ή έστω με μια μηχανή bridge που έχει μεγάλο οπτικό ζουμ. Ωστόσο δεν ήταν πάντα έτσι η φάση. Εδώ βλέπετε την πρώτη φωτογραφία του φεγγαριού όπως αυτό αποτυπώθηκε από τον John W. Draper το 1840. Πρόκειται για μια Νταγκεροτυπία και βγήκε από την ταράτσα του παρατηρητηρίου του στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Η φωτογραφία έκτοτε, όπως είναι προφανές, έχει υποστεί εκτεταμένες ζημιές.
Προτελευταία φωτογραφία είναι η πρώτη φωτογραφία του ήλιου η οποία βγήκε 5 χρόνια μετά τη φωτογραφία του φεγγαριού. Έτσι λοιπόν το 1845 οι Γάλλοι φυσικοί Louis Fizeau και Leon Foucault έβγαλαν αυτή τη φωτογραφία στην οποία διακρίνουμε ηλιακές κηλίδες παρά το γεγονός ότι είχε βγει με ταχύτητα μόλις 1/60.
Τελευταία φωτογραφία της λίστας μας είναι η πρώτη φωτογραφία της γης από το φεγγάρι η οποία βγήκε το 1966 από ένα μη επανδρωμένο διαστημόπλοιο κατά τη διάρκεια του προγράμματος Lunar Orbiter. H συγκεκριμένη φωτογραφία βγήκε κατά τον 16ο γύρο του διαστημοπλοίου γύρω από τη Σελήνη.
Πάμε να δούμε τώρα ποια ήταν η πρώτη φωτογραφική μηχανή. Η έννοια της φωτογραφικής μηχανής υπήρχε πριν καν εμφανιστεί οποιοδήποτε φωτογραφικό μέσο καταγραφής της εικόνας. Η Camera Obscura ήταν ουσιαστικά η πρώτη φωτογραφική μηχανή και δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα σκοτεινό δωμάτιο (αυτή είναι και η μετάφραση του camera obscura) με μια τρύπα στη μια πλευρά και ένα λευκό τοίχο στην απέναντι ακριβώς πλευρά. Το φως που περνούσε μέσα από την τρύπα σχημάτιζε ένα αντιστραμμένο είδωλο πάνω στην επιφάνεια του τοίχου που βρισκόταν απέναντι. Η πρώτη αναφορά για το πως δουλεύει αυτή η “μηχανή” έγινε γύρω στο 350 π.Χ. από τον Αριστοτέλη.
Ωστόσο αν θέλουμε να δούμε ποια ήταν η πρώτη μηχανή που βγήκε σε παραγωγή, έδινε τη δυνατότητα να αποτυπώσουμε μόνιμα σε κάποιο μέσο τις λήψεις μας και προοριζόταν για εμπορική χρήση, τότε ο τίτλος ανήκει στον Alphonse Giroux ο οποίος το 1839 κατασκεύασε την πρώτη μηχανή παραγωγής η οποία βασιζόταν στην τεχνική της Νταγκεροτυπίας για την αποτύπωση των φωτογραφιών.
Πάμε τώρα να καταρρίψουμε και τον μύθο της πρώτης φωτογραφικής μηχανής που κυκλοφορεί στο Internet. Η φωτογραφική μηχανή που βλέπετε στη φωτογραφία δεν είναι η πρώτη φωτογραφική μηχανή του κόσμου αλλά η μεγαλύτερη φωτογραφική μηχανή η οποία κυκλοφορεί και με το όνομα “mammoth camera”.
Κατασκευάστηκε από τον George R. Lawrence το 1900 και ήταν ένα έργο που του είχε ανατεθεί να φτιάξει από την εταιρία Alton Ltd. στην οποία ανήκε ο σιδηροδρομικός σταθμός του Σικάγο (Chicago & Alton Railway). Το κόστος άγγιζε τα $5000, αστρονομικό ποσό για την τότε εποχή και ο λόγος που κατασκευάστηκε μια τόσο τεράστια φωτογραφική μηχανή ήταν για να διαφημιστεί το τελευταίο τρένο της εταιρείας. Έτσι η Alton κατάφερε και να δημιουργήσει μια τεράστια φωτογραφία του νέου της τρένου και ταυτόχρονα δημιούργησε και τη μεγαλύτερη φωτογραφική μηχανή του κόσμου, κατακτώντας έτσι μια θέση στην ιστορία της φωτογραφίας.
Πάμε τώρα να δούμε λίγο πως ξεκίνησε η φάση πριν φτάσουμε στο ψηφιακό φορμά που χρησιμοποιούμε σήμερα κατά κύριο λόγο για να δούμε πόσο ευκολότερη έχει γίνει όλη η διαδικασία της φωτογράφισης, της εμφάνισης και της εκτύπωσης.
Στις μέρες μας έχουμε ως δεδομένο το ότι αγοράζουμε μια φωτογραφική μηχανή και μπορούμε ακόμα και με το πάτημα ενός κουμπιού να έχουμε-στις περισσότερες περιπτώσεις-μια πολύ αξιόλογη τελική φωτογραφία από άποψης εστίασης, χρωμάτων και τονικότητας. Ακόμα και ένα κινητό μπορεί να καταφέρει να αποτυπώσει πάρα πολύ καλές φωτογραφίες χωρίς να απαιτείται καμία ιδιαίτερη γνώση πάνω στο φως, τις ρυθμίσεις και τα χρώματα.
Ωστόσο δεν ήταν πάντα έτσι τα πράγματα. Κάποτε, για να γίνει κανείς φωτογράφος έπρεπε να έχει σχεδόν γνώσεις επιστήμονα. Για να μπορέσει ο φωτογράφος να καταγράψει μια φωτογραφία έπρεπε να ξέρει πόσο φως χρειάζεται η σκηνή του, πως και κατά πόσο να το παραμετροποιήσει, τι ρυθμίσεις πρέπει να κάνει στο διάφραγμα της μηχανής του, πόση ώρα έκθεσης θα χρειαστεί για να αποτυπωθεί η πληροφορία στο φιλμ, τι ευαισθησία έχει το φιλμ κτλ.
Αυτά αφορούν μόνο τη διαδικασία της λήψης. Έχουμε όμως και τη διαδικασία της εμφάνισης και της εκτύπωσης. Στην εμφάνιση ο φωτογράφος έπρεπε να γνωρίζει πως να αφαιρέσει το φιλμ από το καρούλι και πως να το περάσει μέσα στο σπιράλ που είναι μια ειδική φωτοστεγής συσκευή μέσα στην οποία κάθεται το φιλμ χωρίς να ακουμπάνε οι πλευρές του μεταξύ τους και επιτρέπει στο χημικό υγρό να το καλύπτει. Το σπιράλ μπαίνει μέσα στο τανκ που είναι ένα δοχείο μέσα στο οποίο ρίχνουμε χημικά τα οποία πρέπει πρώτα να έχουν φτάσει σε συγκεκριμένη θερμοκρασία. Αυτή η διαδικασία πρέπει να τηρεί αυστηρά συγκεκριμένες διάρκειες χρόνου για να γίνει σωστά η εμφάνιση και αφού το φιλμ περάσει από 3 διαφορετικά χημικά ξεπλένεται και αφήνεται να στεγνώσει ώστε να περάσουμε στο στάδιο της εκτύπωσης.
Στο στάδιο της εκτύπωσης το βασικό εργαλείο του φωτογράφου είναι ο μεγεθυντήρας που είναι μια συσκευή που περιλαμβάνει διάφορα υποεξαρτήματα όπως είναι ο φακός, το διάφραγμα, η υποδοχή για σύνδεση εξωτερικού ηλεκτρικού χρονόμετρου και φυσικά ο φωτισμός που χρησιμοποιείται για την εκφώτιση του φιλμ ώστε να γίνει η σωστή έκθεση και να εμφανιστεί η φωτογραφία στο χαρτί.
Ο φωτογράφος έπρεπε να γνωρίζει άριστα τη χρήση του μεγεθυντήρα καθώς μέσω αυτού γινόταν ουσιαστικά η ολοκλήρωση της κάθε λήψης και η επεξεργασία του κάθε καρέ. Τεχνικές όπως έκθεση, περικοπή, μασκάρισμα, dodging και burning, pushing (ανέβασμα της αρχικής έκθεσης της φωτογραφίας) και pulling (κατέβασμα της αρχικής έκθεσης της φωτογραφίας) και άλλες τεχνικές ήταν μέσα στις γνώσεις του κάθε φωτογράφου ώστε να μπορεί να εκτυπώσει την κάθε φωτογραφία με επιτυχία. Αφού τελειώσει η επεξεργασία και η σωστή εστίαση και έκθεση της φωτογραφίας, ο φωτογράφος ακολουθούσε μια διαδικασία όπου η φωτογραφία έπρεπε να περάσει από 3 χημικά ώστε να αποτυπωθεί μόνιμα πάνω στο χαρτί.
Κουραστήκατε και μόνο που το διαβάσατε; Αυτές είναι πολύ περιληπτικά οι διαδικασίες εμφάνισης και εκτύπωσης ενός ασπρόμαυρου φιλμ. Το έγχρωμο είναι πολύ πιο πολύπλοκο και απαιτεί ακόμα περισσότερες γνώσεις και ακρίβεια σε χρόνους και τεχνικές για να έχουμε ένα σωστό αποτέλεσμα.
Στην εποχή που ζούμε, όλη αυτή τη διαδικασία που σας ανέφερα την κάνουν τα μικροτσίπ που βρίσκονται μέσα στις μηχανές και τα κινητά σας. Το αναλογικό φως μετατρέπεται σε ψηφιακή πληροφορία η οποία περνάει από τον αισθητήρα στον επεξεργαστή της μηχανής σας και καταλήγει από μερικά 0 και 1 (bits) σε εικόνα με πληροφορία (χρώματα και τόνους) χωρίς να χρειαστεί να κάνετε όλη αυτή τη διαδικασία εμφάνισης η οποία με τα ψηφιακά μέσα κρατάει μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου. Όσο για τη διαδικασία της εκτύπωσης είναι ένα άλλο ξεχωριστό κεφάλαιο το οποίο απαιτεί προσοχή αλλά σίγουρα είναι μακράν πιο εύκολο, από την εκτύπωση ενός αναλογικού μέσου όπως είναι το φιλμ
Συνοψίζοντας θα ήθελα να σας πω ότι αν και η τεχνολογία μας έχει επιτρέψει να δημιουργούμε πολύ πιο εύκολα φωτογραφίες, παραμένει η ανάγκη για γνώση πάνω στο φως, τη σύνθεση κάδρου, τα χρώματα και την τονικότητα καθώς επίσης παραμένει και η ανάγκη για γνώση πάνω στο κομμάτι της ψηφιακής-πλέον-εμφάνισης και της επεξεργασίας.
Όση τεχνολογία και να έχει μια φωτογραφική μηχανή ή ένας φακός, το ανθρώπινο στοιχείο παραμένει θεμελιώδες για να μπορούμε να έχουμε φωτογραφίες που λένε μια ιστορία και δεν είναι απλές καταγραφές του εκάστοτε θέματος που επιλέγουμε να φωτογραφίσουμε.
Μια μηχανή δεν μπορεί να έχει έμπνευση, δημιουργικότητα και συναίσθημα. Αυτά είναι ανθρώπινα χαρακτηριστικά και όσο ασχολούμαστε με το αντικείμενο τόσο βελτιωνόμαστε και βλέπουμε τον κόσμο με διαφορετικό μάτι. Αν αφήσουμε στο μηχάνημα το δημιουργικό κομμάτι της φωτογραφίας, μπορεί να έχουμε τεχνικά άρτιες φωτογραφίες αλλά θα είναι φωτογραφίες χωρίς ψυχή.
Ο στόχος είναι να πετύχουμε τη χρυσή τομή μεταξύ τεχνικής και συναισθήματος. Στη φωτογραφία δεν σταματάμε ποτέ να μαθαίνουμε και αυτή είναι όλη η μαγεία. Ανοίξτε το μυαλό σας, κάντε λάθη, δεχτείτε εποικοδομητική κριτική, κάντε αυτοκριτική, προσπαθήστε ξανά και ξανά και ξανά και μην ανταγωνίζεστε τους άλλους. Ο μόνος «ανταγωνιστής» σας είναι ο παρελθοντικός σας εαυτός!
Μελέτη, εξάσκηση, λάθη, επανάληψη, επιμονή και let’s roll!
Για να δείτε το portfolio του Anthony David μπορείτε να επισκευθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του εδώ: www.anthonydavidphoto.com